Türkiye'de Yetiştirilen Tarım Ürünleri

Tarım Ürünleri

1. Tahıllar
Buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır ve pirinç vb. bitkilerden oluşur.
Türkiye’de ekim alanı ve üretim miktarı en fazla olan tarım ürünlerini tahıllar oluşturur.

A. Buğday
Yetişme Koşulları
Çimlenme ve büyüme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve kuraklık ister.
Sonbaharda kışlık, ilkbaharda yazlık buğday ekilir.
Türkiye’de en fazla yetiştirilen tarım ürünüdür.
Üretildiği Alanlar
Türkiye’de en fazla İç Anadolu Bölgesi’nde üretilir.
Karadeniz kıyılarında yaz yağışlarından dolayı, Doğu Anadolu Bölgesi’nin yüksek kesimlerinde sıcaklık düşük olduğundan dolayı üretimi yoktur.
Çin, Hindistan, ABD, Fransa ve Kanada’dan sonra Türkiye 6. sıradadır.
Kullanım Alanı
Temel besin ürünüdür. Ayrıca un ve yem endüstrisinde kullanılır.

B. Arpa
Yetişme Koşulları
Yetişme koşulları buğdayla aynıdır.
Buğdaya göre sıcağa ve soğuğa daha dayanıklıdır ve daha kısa zamanda olgunlaşır.
Buğdaydan sonra en fazla yetiştirilen tarım ürünüdür.
Üretildiği Alanlar
Türkiye’de en fazla İç Anadolu Bölgesi’nde üretilir.
Rusya, Almanya, Kanada, Fransa, ABD ve İspanya’dan sonra Türkiye 7. sıradadır.
Kullanım Alanı
Yem ve bira endüstrisinde kullanılır.

C. Yulaf
Yetişme Koşulları
Arpa ile aynı koşullarda yetişir, ancak soğuğa karşı daha dayanıklıdır.
Üretildiği Alanlar
İç Anadolu, Marmara ve Çukurova’da yetiştirilir.
En fazla üretim Konya ve Balıkesir’den sağlanır.
Kullanım Alanı
Hayvan yemi olarak kullanılır.
Gıda endüstrisinde kullanılır.

D. Çavdar
Yetişme Koşulları
Buğday, arpa ve yulafın yetişmediği iklim ve toprak koşullarında yetişir.
Soğuğa karşı en dayanıklı tahıl ürünüdür.
Üretildiği Alanlar
İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin yüksek kesimlerinde üretilir.
Özellikle Kayseri, Niğde, Konya illerinde üretilir.
Kullanım Alanı
Hayvan yemi olarak kullanılır.
Gıda yemi olarak kullanılır.

E. Mısır
Yetişme ve olgunlaşma döneminde su isteği fazladır.
Karadeniz kıyılarında doğal koşullara bağlı olarak yetiştirilirken diğer bölgelerde ise sulama ile yetiştirilir.
Karadeniz Bölgesi’nde buğdayın yerini almıştır.
Üretildiği Alanlar
Üretiminde Akdeniz Bölgesi ilk sırada yer alır. (Sulama)
Karadeniz Bölgesi 2., Marmara Bölgesi 3. sırada yer alır.
İç bölgelerde sulama yetersizliği nedeniyle üretimi çok azdır.
Kullanım Alanı
Besin maddesi olarak kullanılır.
Yağ endüstrisinde ve hayvan yemi olarak kullanılır.
Not: Karadeniz Bölgesi’nde mısırın ticari değeri yoktur. Bu durumun nedeni, üreticiler tarafından kullanılmasıdır.

F. Pirinç (Çeltik)
Yetişme Koşulları
Yetişme dönemi boyunca bol su ve sıcaklık ister.
Su ihtiyacı en fazla olan tarım ürünüdür.
Sıtma hastalığına neden olduğundan üretimi devlet kontrolü altına alınmıştır.
Akarsu boylarında yetiştirilir.
Üretildiği Alanlar
Üretiminin %60’ı Marmara Bölgesi’nden elde edilir. (Trakya’da Meriç ve Ergene Çayı boylarında)
Batı Karadeniz’de Tosya ve Boyabat’ta, Akdeniz’de Reyhanlı - Maraş arasında,
Ege’de akarsu boylarında üretimi yapılır.
Dış Ticaret
Dünya’da üretim miktarı buğdaya yakın olmasına rağmen, daha çok üretildiği ülkelerde tüketildiğinden Dünya ticaretinde büyük bir önemi yoktur.
Türkiye’de pirinç üretimi tüketimi karşılamadığından (ABD, Pakistan, Bangladeş) ithal edilir.


2. Baklagiller
A. Fasulye
Yetişme Koşulları
Yüksekliği fazla olmayan (2000 metreden az) ve yazın sulanabilen alanlarda tarımı yapılır.
Üretildiği Alanlar
Karadeniz Bölgesi: %33,3
Akdeniz Bölgesi: %19,7
Marmara Bölgesi: %15,8
Ege Bölgesi: %15

B. Nohut
Yetişme Koşulları
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve kuraklık  ister.
Üretildiği Alanlar
İç Anadolu Bölgesi: %31
Ege Bölgesi: %19,3
Akdeniz Bölgesi: %17,8
Güneydoğu Anadolu Bölgesi: %15,2

C. Mercimek
Yetişme Koşulları
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde sıcaklık ve kuraklık ister.
Neme ihtiyacı azdır.
Üretildiği Alanlar
Daha çok iç bölgelerde yetiştirilir.
Kırmızı mercimek üretiminde;
Güneydoğu Anadolu Bölgesi1.
İç Anadolu Bölgesi 2.’dir.
Yeşil mercimek üretiminde;
İç Anadolu Bölgesi 1.
Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2.’dir.

D. Bakla
Yetişme Koşulları
Yüksekte yer alan ova ve platolar dışında tüm sulanabilen her yerde  üretimi yapılabilir.
Ege ve Akdeniz bölgeleri  bakla üretiminin yapıldığı başlıca ekim alanlarıdır.

3. Sanayi (Endüstri) Bitkileri
A. Şeker Pancarı
Yetişme Koşulları
Ilıman Kuşak’ta sulanabilen alanlarda yetiştirilir.
Üretildiği Alanlar
Üretim alanı oldukça geniştir.
Türkiye’nin her bölgesinde yetiştirilir.
Kıyı kesimlerde, geliri daha yüksek olan ürünler yetiştirildiği için üretimi yaygın değildir.
Kullanım Alanı
Şeker endüstrisinin ham maddesidir.
Hasattan hemen sonra işlenmesi gerektiğinden, şeker fabrikaları üretim alanlarına yakın yerlerde kurulmuştur.
Küsbesi hayvan yemi olarak kullanıldığından şeker fabrikalarının çevresinde besi ve ahır hayvancılığı gelişmiştir.
Dış Ticaret
İç piyasada tüketildiğinden ihraç edilmemektedir.

B. Pamuk
Yetişme Koşulları
Yetişme döneminde sulama veya yağış, olgunlaşma döneminde ise sıcaklık ve kuraklık ister.
Karadeniz kıyılarında yaz yağışı olması nedeniyle yetiştirilemez.
Doğu Anadolu Bölgesi’nde yazın sıcaklıklarının düşük olması nedeniyle yüksek kesimlerde yetiştirilemez.
Üretildiği Alanlar
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, GAP çevresinde sulamanın yaygınlaşmasıyla ilk sırayı almıştır.
Ege Bölgesi ikinci sırayı alır.
Kolay taşınabilen ve bozulmayan bir ürün olduğundan tarım alanlarından uzak olan yerlerde de fabrikaları kurulabilir.
Dış Ticaret
Türkiye’de üretilen pamuk çoğunlukla iç piyasada tüketilmektedir.
Çin, ABD, Türkmenistan, İtalya ve Brezilya’dan sonra Türkiye 6. sırada yer alır.

C. Çay
Yetişme Koşulları
Her mevsim yağış alan yerlerde yetiştirilir.
Tuz ve kireç oranı az olan topraklarda verimli olarak yetişir.
Üretildiği Alanlar
Yetişme alanı oldukça dardır.
Üretim alanı en dar olan sanayi bitkisidir.
Türkiye’de üretiminin tamamı Doğu Karadeniz’de (Özellikle Rize) yapılır.
Dış Ticaret
Türkiye, 1970 yılına kadar çay ithalatı yaparken günümüzde çay ihraç etmektedir.

D. Tütün
Yetişme Koşulları
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde sıcaklık ister.
Kıraç topraklarda verimli olarak yetişir.
Tütün üretimi Türkiye’nin her yerinde yapılabilmesine karşın, kaliteli Tütün yetiştirebilmek için üretimi devlet kontrolü altındadır.
Üretildiği Alanlar
En çok Ege Bölgesi’nde üretimi yapılır (%59,1).
İkinci sırada başta Orta Karadeniz olmak üzere Karadeniz Bölgesi yer alır (%15,3).
Marmara Bölgesi üçüncü sırada yer alır (%11).
Dış Ticaret
Türkiye’de üretilen tütünün kalitesi oldukça yüksektir.
Üretimin yaklaşık yarısı ihraç edilmektedir.
ABD, Hindistan ve Brezilya’dan sonra Türkiye 4. sırada yer alır.

E. Haşhaş
Yetişme Koşulları
Yazı sıcak geçen ve orta derecede yağış alan yerlerde yetişir.
Üretildiği Alanlar
Afyon, Denizli ve Konya’da üretimi yapılmaktadır.
Uyuşturucu yapımında kullanıldığından üretimi devlet kontrolü altındadır.
Tohumundan yağ elde edilir.
Küspesinden hayvan yemi, sapından yakacak elde edilir.
Kapsülünden afyon adı verilen madde çıkarıldığı için ilaç endüstrisinde kullanılır.

F. Keten
Kastamonu, Sinop ve Kocaeli’de üretilir.
Lifleri dokumacılıkta (keten kumaş) ve değerli kağıt (banknot) yapımında kullanılır.
Tohumlarından bezir yağı elde edilir.
G. Kenevir
Kastamonu, İzmir ve Balıkesir’de üretilir.
Liflerinden urgan, halat, ip, çuval ve paspas yapılır.
Uyuşturucu ham maddesi olarak kullanıldığı için üretimi devlet kontrolü altındadır.
H. Anason
İç Batı Anadolu’da, Burdur ve Antalya çevresinde üretilir.
Alkol ve gıda endüstrisinde kullanılır.
Bazı yiyeceklerde katkı maddesi olarak kullanılır.

4. Yağ Bitkileri
A. Ayçiçeği
Yetişme Koşulları
Yetişme döneminde yağış, olgunlaşma döneminde ise sıcaklık ister.
Yağışın yetersiz olduğu yerlerde sulamayla yetiştirilir.
Kumlu gevşek toprak verimini artırır.
Üretildiği Alanlar
En çok Marmara Bölgesi’nde özellikle Trakya’da Ergene Havzası’nda üretilir.
İç Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgeleri ile Orta Karadeniz Bölümü diğer üretim alanlarıdır.
Kullanım Alanı
Katı ve sıvı yağ üretiminde kullanılır. Ayrıca çerez olarak tüketilir.
Not: Hayvan yemi olarak da tüketildiğinden, ayçiçeği üretim alanlarının çevresinde ahır hayvancılığı yapılır.

B. Zeytin
Yetişme Koşulları
Akdeniz ikliminin ürünüdür.
Kışları ılık geçen ve don olaylarının görülmediği bölgelerde yetiştirilir.
Soğuğa dayanıklı bir bitki değildir. Bu nedenle kış mevsiminin soğuk geçtiği iç kesimlerde  üretimi yapılmamaktadır.
Üretildiği Alanlar
En fazla Ege Bölgesi’nde üretilir.
Sırasıyla Marmara, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri üretim yapılan diğer alanlardır.
Kullanım Alanı
Yağ endüstrisinde ve sofralık tüketimde kullanılır.
Ege Bölgesi’nde daha çok yağlık zeytin üretilirken, Marmara’da sofralık zeytin üretimi yapılır.
Türkiye, Dünya zeytin üretiminde; İspanya, Tunus, İtalya ve Yunanistan’dan sonra beşinci sırada yer alır.
Not:  Akdeniz Bölgesi’nin iklim koşulları zeytin üretimine uygun olmasına karşın, üretim miktarının düşük olmasının nedeni, ekonomik değeri daha yüksek olan turunçgillerin yetiştirilmesidir.

C. Soya Fasulyesi
Yetişme Koşulları
Akdeniz ikliminin bir ürünüdür.
Üretildiği Alanlar
Üretiminin yarıya yakını Akdeniz Bölgesi’nden elde edilir.
Karadeniz ve Marmara bölgeleri üretim yapılan diğer alanlardır.
Kullanım Alanı
Besin değeri yüksek bir tarım ürünüdür.
Ekmek ve bazı besinlerde (bebek maması) katkı maddesi olarak kullanılır.
Küspesi hayvan yemi olarak değerlendirilir.

D. Yer Fıstığı
Yetişme Koşulları
Sıcak ve nemli iklim koşullarında yetiştirilir.
Üretildiği Alanlar
Üretiminin %90’ı Akdeniz Bölgesi’nden elde edilir.
Kullanım Alanı
Yağ sanayisinde ve kuruyemiş olarak kullanılır.

E. Susam
Yetişme Koşulları
Yaz kuraklığına uyum sağlar.
Üretildiği Alanlar
Akdeniz Bölgesi üretiminde birinci sırada yer alır.
Kullanım Alanı
Kullanım alanı geniştir.
Tohumundan yağ elde edilir.
Tahin olarak kullanılır.
Not: Yağ elde edilen diğer ürünler; Mısır,  Haşhaş,  Keten,  Kenevir,  Fındık,  Pamuk…

5. Meyveler
A. Fındık
Yetişme Koşulları
Bol yağış alan yerlerde doğal olarak yetişir.
Don olaylarına karşı hassastır.
Anavatanı Türkiye’de Karadeniz Bölgesi’dir.
Üretildiği Alanlar
Kuzey Anadolu Dağları’nın kuzeye bakan yamaçları boyunca (Kocaeli’den Rize’ye kadar) 500 - 600 metreye kadar yetişir.
Karadeniz Bölgesi üretimde birincidir.
Marmara Bölgesi üretimde ikincidir.
Ordu (%30)
Sakarya (%15,3)
Düzce (%14,4)
Giresun (%13,1)
Samsun (%11,21)
Kullanım Alanı
Türkiye Dünya’da birincidir. (%80)
Yağ elde edilir.
Çerez ve çeşitli gıda ürünlerine katkı maddesi olarak kullanılır.

B. Turunçgiller (Narenciye)
Portakal, mandalina, limon, greyfurt ve turunca narenciye adı verilir.
Yetişme Koşulları
Akdeniz ikliminin ürünüdür.
Türkiye’de sulanarak yetiştirilir (Rize çevresi hariç).
Kış ılıklığı ister. Yaz mevsiminde ise yüksek sıcaklık ister.
Don olaylarına dayanıklı değildir.
Üretildiği Alanlar
Üretiminde Akdeniz Bölgesi birincidir.
Üretiminde Ege Bölgesi ikincidir.
Not: Rize ve çevresinde kışların ılık geçmesi, mandalina ve portakal üretilmesine olanak sağlamıştır.

C. Üzüm
Yetişme Koşulları
Türkiye’nin iklim koşullarına uyumludur.
Yaz mevsiminde sıcaklık ve kuraklık ister.
Kış mevsiminde –40°C soğuğa dayanıklıdır.
Kumlu topraklarda verimi artar.
Üretildiği Alanlar
Türkiye’nin hemen hemen her bölgesinde üretimi yapılmaktadır.
En fazla Ege Bölgesi’nde üretimi yapılır.
Karadeniz Bölgesi’nde yazlar yağışlı geçtiği için üretimi azdır.

D. İncir
Yetişme Koşulları
Akdeniz iklimine uyum sağlamıştır.
Soğuğa ve don olaylarına karşı dayanıksız olduğundan iç Bölgelerde üretimi yapılmaz.
Üretildiği Alanlar
Üretiminde Ege Bölgesi birincidir (Özellikle Aydın ve İzmir çevresi).
Türkiye kuru incir üretiminde Dünya’da birincidir.
Önemli ihraç ürünlerindendir.

E. Elma
Yetişme Koşulları
Soğuğa karşı dayanıklı bir meyvedir.
Türkiye’nin her bölgesinde yetiştirilir.
Üretildiği Alanlar
En çok İç Anadolu Bölgesi’nde üretilir.

F. Antep Fıstığı
Yetişme Koşulları
Yüksek sıcaklık ve kuraklığı sever.
Kireçli topraklarda verimi artar.
Üretildiği Alanlar
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde özellikle;
Gaziantep, Siirt, Şanlıurfa çevresinde üretilir.
Türkiye Dünya’da, Antep fıstığı üretiminde İran’dan sonra ikinci sırada yer alır.
Önemli ihraç ürünlerindendir.

G. Kayısı
Yetişme Koşulları
Yaprakları yeşil olduğu süre boyunca yağış, olgunlaşma döneminde ise sıcaklık ister.
Üretildiği Alanlar
Üretiminin yarıya yakını (%48) Malatya’dan elde edilir.
K.Maraş (%14) Mersin (%10) Elazığ (%5) kayısı üretilen diğer illerdir.
Türkiye kayısı üretiminde Dünya birincisidir.
Üretiminin önemli bir kısmı yaş veya kurutulmuş olarak ihraç edilir.

H. Muz
Yetişme Koşulları
Akdeniz iklimin ürünüdür.
Don olaylarına dayanıklı değildir.
Soğuğa karşı en hassas olan tarım ürünüdür.
Üretildiği Alanlar
Sadece Akdeniz Bölgesi’nde üretilir.
Antalya ile Mersin arasındaki kıyı kuşağında (Anamur, Gazipaşa ve Alanya) üretimi yapılmaktadır.
Muz üretimi tüketimi karşılamadığından ithal edilir.

6. Sebzecilik
Sıcaklık koşullarının yüksek olduğu, sulama ve gübreleme olanaklarının geliştiği verimli topraklarda çok emek harcanarak yetiştirilir.
Yaz mevsiminin uzun sürdüğü yerlerde üretimi yoğun olarak yapılmaktadır.
Türkiye’de sebze üretimi;
Akdeniz, Ege, Marmara Bölgelerinde yoğunlaşmıştır.
Not: Türkiye’de iç bölgelerde sulama imkanlarının yaygınlaşması sebze tarımını daha yaygın hale getirecektir.

7. Turfanda Sebzecilik
Mevsiminden önce veya mevsiminin sona erdiği dönemlerde yapılan sebze üretimine turfanda sebzecilik denir
(Mevsim dışında yapılan sebze üretimi).
Türkiye’de özellikle yaz mevsiminin uzun sürdüğü,
Akdeniz ve Ege kıyılarında yaygındır.

8. Seracılık

Cam ve naylonla kaplanmış mekanlarda ısıyı kontrol altında tutarak mevsim dışında üretimi yapılan ürünlerdir.
Özellikle kış sıcaklığının düşük, güneşlenme süresinin uzun olduğu Akdeniz (Antalya) ve Ege (Muğla) bölgelerinde yaygındır.
Not: Karadeniz kıyılarında bulutlu gün sayısının fazla olması, iç bölgelerde ise kışların soğuk ve uzun olması seracılığın gelişmesini engellemiştir.